بسیاری از افراد پس از پایان رابطه عاطفی خود می‌گویند که آنچه تجربه کرده‌اند، کاملا با آنچه انتظار داشتند متفاوت بوده است. با وجود نکات و توصیه‌های بسیاری که در میان کتاب‌ها، مجلات، وبلاگ‌های روانشناسی و غیره درمورد عشق و روابط عاطفی وجود دارد، روانشناسان همواره با افراد بسیار زیادی رو به رو می‌شوند که در رابطه عاطفی خود دچار چالش شده‌اند و برای تصمیم‌گیری درمورد ادامه رابطه و ترمیم آن، نیاز به کمک دارند. رابطه‌هایی که طرفین به آن خوشبین بوده‌اند و با امید و آرزو آن را آغاز کرده‌اند، با ناامیدی شکست می‌خورد و افراد در چنین شرایطی با پرسش مشترکی رو به رو می‌شوند: «کجای کار مشکل دارد؟»
Randi Gunther، روانشناس بالینی و زوج‌درمانگر، در مقاله‌ای به این مساله اشاره کرده است. او می‌گوید دلیل این سوال مبهم و بی‌پاسخ این است که افراد در جای نادرستی به دنبال پاسخ آن می‌گردند. Gunther معتقد است با وجود تلاش‌های بسیاری که افراد برای حفظ روابط پیچیده و متنوع خود می‌کنند، از ابتدایی و اصولی‌ترین رفتارهایی که برای حفظ عشق مورد نیاز است، غافل می‌شوند.
با یادگیری چند ویژگی رفتاری که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، می‌توانید روابط عاطفی عمیق، موفق و پایداری بسازید. تقریبا تمام روابط عاطفی موفق و پایدار در طول تاریخ، فارغ از دوره و فرهنگی که در آن می‌‌زیسته‌اند، این ویژگی‌ها را به گونه‌ای دارا بوده‌اند.
می‌توانید با مطالعه هر یک از این موارد، درمورد آن با شریک عاطفی خود صحبت کنید و عملکردتان را درباره آن بسنجید یا حتی نمره‌گذاری کنید. اگر در حال حاضر رابطه عاطفی ندارید می‌توانید به عملکرد خود در گذشته نگاه کنید. اگر تا به حال نتوانسته‌اید این خصوصیت رفتاری را در رابطه خود به کار گیرید خود را سرزنش و قضاوت نکنید. هرکدام از ما با توجه به شرایط در برخی از این ویژگی‌ها بهتر عمل می‌کنیم و دیگر ویژگی‌ها برایمان سخت‌تر خواهد بود. به علاوه می‌توان با تمرین یا کمک گرفتن از یک متخصص در طول زمان هر یک از این ویژگی‌های رفتاری را آموخت.
۱. رابطه منصفانه‌ای بسازید
Gunther بارها از مراجعان خود شنیده که از رفتار ناعادلانه و غیرمنصفانه شریک عاطفی خود نالان و خشمگین هستند. آن‌ّها از نابرابری، استانداردهای دوگانه، القای احساس گناه، توقعات برآورده نشده، توافق‌های شکسته شده و خودخواهی شکایت می‌کنند. بسیاری از این موارد ناشی از سوءتفاهم هستند، اما بعضی از آن‌ها نیز به خاطر رفتارهای شتابزده و هیجانی و وعده‌هایی برآورده نشده هستند که در طول زمان اعتماد و ایمان را در رابطه عاطفی کمرنگ می‌کنند. افرادی که در رابطه عاطفی منصف هستند به شریک خود این اطمینان را می‌دهند که سهم هر دو نفر از رابطه عاطفی برابر است؛ حتی در شرایط سخت و پیچیده. در یک رابطه عاطفی منصفانه طرفین می‌توانند بدون ترس از قضاوت یا سرکوب شدن درمورد نیازها و خواسته‌های خود صحبت کنند. این رفتار موجب شکل‌گیری و رشد پایه‌های عدالت و انصاف در رابطه عاطفی می‌شود.
۲. برای نقاط ضعف شریک عاطفی خود احترام قائل شوید
با گذشت زمان و عمیق‌تر شدن یک رابطه عاطفی، طرفین رابطه به شناخت بیشتری از یکدیگر دست می‌یابند و با احساسات و هیجانات اصیل شریک عاطفی خود نیز رو به رو می‌شوند. در این مرحله از رابطه ممکن است افراد لحظات خاصی را با یکدیگر تجربه کنند و یا افکار، احساسات و تجربه‌های شخصی خود را نزد شریک عاطفی‌شان افشا کنند. افکار و احساسات شخصی و خصوصی ممکن است خجالت‌آور باشند و اگر شریک عاطفی شما در شرایط پیچیده و هنگام بحث و دعوا از نقاط ضعف شما در برابرتان استفاده کند، شما در معرض آسیب بیشتری خواهید بود. هنگامی که شما به دنیای درونی شریک عاطفی خود راه می‌یابید، احتمالا می‌دانید که او چگونه آسیب بیشتری خواهد دید و همچنین چگونه می‌توان زخم‌ّهای او را التیام بخشید. افرادی که برای دنیای درون دیگران ارزش و احترام قائلند هرگز از اطلاعاتی که از آن‌ها دارند برای ضربه زدن به آن‌ها استفاده نخواهند کرد. این کار اعتماد و احساس امنیتی را که یک رابطه سالم نیازمند آن است، از بین می‌برد.
۳. محبت و حمایت را بدون توقع به شریک عاطفی خود ببخشید
والدینی که فرزندان کوچکشان بیمار می‌شود این تجربه را داشته‌اند که تمام شب را برای مراقبت از فرزندشان بیدار مانده‌اند. هنگامی که بالاخره حال کودک بهتر می‌شود و می‌خوابد، والدین به شدت احساس خستگی می‌کنند اما از اینکه توانسته‌اند به کودک خود کمک کنند حال خوبی خواهند داشت.
ایثار و حمایت بدون توقع و چشم‌داشت، احساس رضایتمندی و حال خوش در انسان ایجاد می‌کند. این ويژگی کیفیت روابط عاطفی و همچنین دیگر روابط مانند روابط دوستانه را بالا می‌برد.
البته هیچکس نمی‌تواند در هر شرایطی بدون آنکه از خود بگذرد و به خود آسیب بزند، در حال ایثار و حمایت از دیگران باشد. همه ما برای آنکه انرژی لازم برای محبت و عشق ورزیدن را داشته باشیم، نیاز داریم که از خود مراقبت کنیم و نیازهای خود را در اولویت قرار دهیم. حتی در یک رابطه عاطفی سالم نیز این توقع وجود ندارد که شریک عاطفی دائما در خدمت یار خود باشد. اما در رابطه‌ای که طرفین آن می‌دانند که در شرایط سخت می‌توانند روی یکدیگر حساب کنند، اعتماد و اطمینان خاطر وجود دارد. همچنین وقتی یکی از طرفین هنگام نیاز از یار خود حمایت دریافت می‌کند، احساس امنیت و اعتماد در او پدید می‌آید و او نیز در مقابل شریک خود در شرایط نیاز، بخشنده و حمایتگر خواهد بود. برای جلوگیری از اینکه یکی از طرفین رابطه هنگامی که برای مدتی طولانی از شما حمایت می‌کند احساس خستگی یا بی‌ارزشی کند، شما نیز می‌توانید قدردان باشید و به آن‌ها این احساس را بدهید که اگر موقعیت مشابهی برای او پیش بیاید شما نیز همراه او خواهید بود.
۴. به باورها و اعتقادات شریک عاطفی خود احترام بگذارید
مهم نیست که دو نفر چقدر با هم تفاهم داشته باشند. به هر حال در هر رابطه‌ای اختلافاتی، هرچند جزیی، در باورها، نظرات یا خواسته‌ها وجود دارد. حتی ممکن است برخی از افکار دو طرف یک رابطه عاطفی کاملا با یکدیگر در تعارض باشد.
در یک رابطه عاطفی سالم، افراد یکدیگر را همانگونه که هستند می‌پذیرند، برای اعتقادات و باورهای یکدیگر احترام قائلند. بسیاری افراد می‌پندارند که در یک رابطه عاطفی باکیفیت، طرفین باید درمورد همه چیز با یکدیگر موافق باشند. اما اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم می‌بینیم که همه انسان‌ها با یکدیگر اختلاف نظراتی دارند و حتی در یک رابطه سالم و صمیمی نیز ممکن است بر سر موضوعاتی اختلاف نظر وجود داشته باشد و پذیرفتن این اختلاف نظرات کار ساده‌ای نیست. البته که صحبت کردن درمورد اختلاف نظرها می‌تواند سازنده و نتیجه‌بخش باشد ولی در نهایت اگر شریک عاطفی شما مجبور به پذیرفتن نظر شما و موافقت با شما باشد، احساس خوبی را تجربه نخواهد کرد. حمایت از شریک عاطفی، شنیدن و درک عقاید وی و پذیرفتن اختلاف نظراتی که با شما دارد لزوما به معنی موافقت با او و رد عقاید خودتان نیست بلکه به این معناست که شما می‌توانید فردی را که دوستش دارید همانگونه که هست با تمام اختلاف نظراتش با خودتان بپذیرید. با این کار شما می‌توانید برای رشد شخصی و انعطاف‌پذیری بیشتر به یکدیگر فضا دهید.
۵. انعطاف‌پذیر باشید
محققان برای سالیان بسیار در تلاشند تا روش‌هایی برای افزایش سطح شادی افراد بیابند. آن‌ها همواره روش‌های متفاوتی را نیز توصیه می‌کنند؛ مثل تمرکز بر داشته‌ها و نعمت‌های زندگی یا دیدن نیمه پر لیوان. اما افزایش سطح شادی در یک رابطه عاطفی با افزایش سطح شادی در زندگی شخصی متفاوت است. گاه شرایط یکی از طرفین رابطه بر حال و احوال طرف مقابل تاثیرگذار است. این اختلاف در شرایط و خلق و خوی طرفین رابطه می‌تواند موقتا موجب به وجودآمدن تعارضاتی در رابطه شود.
تعارض و حتی بحث و دعوا در هر رابطه‌ای وجود دارد. حتی بین افرادی که رابطه عاطفی سالمی دارند نیز گاه بحث و دعوا پیش می‌آید. اگر شما هرگز با یار عاطفی‌تان بحث نمی‌کنید این احتمال وجود دارد که یکی از شما در حال سرکوب یا پنهان کردن بخشی از خودش است. اما با وجود بحث و تعارض‌های متعدد، افراد در یک رابطه سالم می‌دانند که چگونه بر راه حل‌ها تمرکز کنند و با چه سرعتی به بحث و دعوا خاتمه دهند و این دقیقا یعنی انعطاف‌پذیری.
۶. نسبت به سلامت شخصی خود متعهد باشید
در یک رابطه عاطفی سالم و موفق، طرفین رابطه از یار خود توقع ندارند که رفتارهای خود ویرانگر و عدم تمایل به تغییر و مراقبت از خود را تحمل کنند. گاه یکی از طرفین رابطه مسئولیت رفتارهای مخرب یار خود را بر عهده می‌گیرد و می‌پندارد که با این کار به او کمک می‌کند. اما ایفای نقش حمایتگر و اهمیت و توجه به شریک عاطفی با حمایت ناسالم و مجبور کردن او به درمان یا انجام رفتارهای خود مراقبتی و یا دوری از رفتارهای ناسالم متفاوت است. با حمایت ناسالم، طرفین رابطه عاطفی به یکدیگر وابسته می‌شوند و رابطه‌ای که در آن وابستگی به جای دلبستگی وجود داشته باشد، نمی‌تواند رابطه سالمی باشد.
حقیقت این است که حتی اگر در رابطه‌ای عاشقانه باشید، به شریک عاطفی خود اهمیت دهید، نگران سلامتی او و خواستار حمایت از او باشید، هرگز نمی‌توانید او را مجبور کنید به سلامتی خود اهمیت دهد. در نهایت هرکسی مسئول زندگی و سلامت جسم و روان خویش است و هیچ چیز نمی‌تواند جای مراقبت ما از خودمان را بگیرد. ما زمانی برای حمایت از شریک عاطفی خود انرژی لازم را داریم که خودمان از سلامت جسم و روان خود مراقبت کنیم.
گاه پذیرش این که شریک عاطفی ما نمی‌خواهد حتی با کمک و حمایت ما به خودش کمک کند، کاری بس دشوار خواهد بود. بهترین کاری که می‌توانیم در این شرایط انجام دهیم مراقبت کردن از شرایط و سلامتی خودمان است؛ حتی اگر این به معنای تسلیم شدن و رها کردن شریک عاطفی‌مان باشد. البته در چنین شرایطی احتمالا به تنهایی از پس تصمیم‌گیری و تبعات آن برنخواهیم آمد و بهتر است از یک متخصص کمک بگیریم.
همچنین بخوانید: چگونه روان‌درمانگر مناسب را پیدا کنیم؟
۷. رابطه عاطفی را «تیم» خود بدانید
افراد در رابطه‌های سالم و موفق معمولا می‌توانند بین رشد و توسعه فردی و وفاداری به رابطه عاطفی خود تعادل برقرار کنند. آن‌ها یکدیگر را به انجام کارهایی تشویق می‌کنند که در جهت رشدشان است؛ البته نه به قیمت آسیب زدن به رابطه عاطفی‌شان.
پایه و اساس هر رابطه موفقی اعتماد است. توافق‌هایی که اعتماد را در رابطه زنده نگه می‌دارد باید توسط طرفین رابطه رعایت شود. صحبت کردن بخش مهمی از یک رابطه سالم است. می‌توانید برای روشن و واضح بودن توافق‌های میان خود و شریک عاطفی‌تان با او صحبت کنید، حدود و چارچوب‌های رابطه را مشخص کنید و معیاری برای اخلاقی و غیراخلاقی بودن رفتارهایتان در رابطه تعیین کنید. زمانی که رابطه عاطفی خود را مانند یک تیم ببینید، به همان اندازه که به رشد شخصی خود اهمیت می‌دهید برای رشد تیم، ارزش‌های تیمی و مقاصد تیمی نیز ارزشش قائل خواهید بود. شریک‌های عاطفی موفق بر سر اینکه چگونه بین زمان، انرژی، پول، در دسترس بودن و تجربه‌های خارج از رابطه بین خودشان تعادل ایجاد کنند توافق می‌کنند و به نتیجه می‌رسند. هرکسی ممکن است خارج از رابطه خود نیازها و خواسته‌هایی داشته باشد و لازم است درمورد آن‌ها صحبت کند چرا که سرکوب هر نیاز و خواسته‌ای در بلند مدت موجب فرسایش و در نهایت از بین رفتن رابطه خواهد شد.
این رفتارهای سازنده به ما کمک می‌کنند تا بتوانیم رابطه عاطفی صمیمی و موفقی بسازیم. گاه در میانه راه هستیم و متوجه می‌شویم اشتباهات زیادی کرده‌ایم. اگر فکر می‌کنید به تنهایی قادر به ایجاد رفتارهای مطلوب و سازنده و ترمیم خدشه‌هایی که به رابطه عاطفی‌تان وارد شده نیستید، بهتر است از یک روانشناس متخصص کمک بگیرید.
با نگاهی به مطلبی از دکتر Randi Gunther
مترجم: نغمه صیامی
