شاید شما هم با ورق زدن مجله یا کتابهای مختلف یا سر زدن به وبلاگهای روانشناسی به مطالب مختلفی در مورد خودیاری و اهمیت مراقبت از خود برخورد کرده باشید. مطمئنا خودیاری (Self-care) و مراقبت از خود اهمیت بسیاری در زندگی دارد؛ اما اینکه از چه راهی برای کمک کردن به خود استفاده کنیم و چگونه تعادل را حفظ کنیم نیز بسیار مهم است. روانشناسان توصیه میکنند برای کاهش افسردگی و اضطراب و توانایی مقابله با استرس روزمره در زندگی شخصی یا شغلی، از فعالیتهای مختلف خودیاری استفاده کنیم. اما مساله اینجاست که چطور میتوانیم تشخیص دهیم که چه فعالیتهایی برای ما مفیدتر هستند و بهتر میتوانند به ما کمک کنند.
خودیاری شامل فعالیتهایی است که برای داشتن وضعیت جسمی و روانی بهتر انجام میدهیم. پال ویلسون در کتاب خود با عنوان Instant Calm (آرامش فوری) فعالیتهای خودیاری برای رسیدن به آرامش را به چهار طبقه تقسیم میکند: فعالیتهای معنوی، عاطفی، ذهنی و فیزیکی. فعالیت مختلفی مانند مدیتیشن و مراقبه، خواندن کتاب، نوشتن، یاد گرفتن یک چیز جدید، ورزش، گشت و گذار در طبیعت، یوگا، تغذیه سالم، گرفتن ماساژ و غیره را میتوان در این طبقهبندیها جای داد. هر کس فعالیتی را برای مراقبت از خود انتخاب میکند که با شخصیت و روان او سازگار است. قبل از انتخاب فعالیتهایی برای مراقبت از خود باید بدانید که چه چیزهایی به شما انرژی و نیرو میدهد و کمک میکند تا احساس قدرت کنید. میتوانید از خودتان سوال کنید که کدام فعالیتها روح شما را ارضا میکند و به شما انرژی میبخشد و چه فعالیتهایی باعث خستگیتان میشود.
چه فعالیتهایی برای مراقبت از خود مناسب هستند؟
در زندگی همه افراد موقعیتها و مسائلی وجود دارد که باعث بروز استرس و خستگی در افراد میشوند. میتوانید از خود بپرسید که این موقعیتها چه هستند و چه فعالیتهایی به شما کمک میکنند تا بتوانید از پس استرس و خستگی خود برآیید. فعالیتهایی اثرگذار هستند که بتوانند در لحظه استرس و تنش را در شما کاهش دهند و در کنار آن اثرات بلند مدت نیز داشته باشند و کمک کنند تا به طور کلی در زندگی آرامش بیشتری را تجربه کنید.
گاه فعالیتهای خودیاری به جای اینکه به بهبود حال و احوال ما کمک کند، به شکل وظیفهای درمیآید که بیشتر موجب خستگی ما میشود. نکته مهم درمورد فعالیتی که جهت مراقبت از خود برمیگزینید این است که این فعالیت به شما نیرو بخشد و احساس بهتری به شما بدهد. مثلا ممکن است فردی فعالیتی ورزشی مانند موجسواری را انتخاب کند. شاید شما هم وسوسه شوید تا آن را امتحان کنید و تصور کنید که احساس خوبی به آن خواهید داشت، اما ببینید که استرسی که موجسواری به شما وارد میکند، از شغلتان هم بیشتر است. پس میتوانید نتیجه بگیرید که موجسواری شاید فعالیت مناسبی برای شما جهت مراقبت از خود نباشد. این فعالیت شاید مناسب افرادی باشد که از هیجان لذت میبرند و به آدرنالین نیاز دارند؛ اما برای افرادی با شخصیت آرام و متفکر زیاد مناسب نباشد.
شاید لازم باشد برای یافتن فعالیت مناسب خود، کارهای متفاوتی را امتحان کنید. ممکن است زمانی در زندگی حال و هوای یادگیری یک مهارت جدید را در خود احساس کنید؛ در حالیکه زمانی دیگر دلتان بخواهد با آنچه میدانید و بلد هستید فعالیتی انجام دهید. اگر فعالیت مناسب خود را انتخاب کنیم، هنگام انجام آن احساس میکنیم که در بهترین جای دنیا هستیم، احساس شعف میکنیم و پس از انجام آن قدرت بیشتری خواهیم داشت. اگر از خود مراقبت کنیم و فعالیت درستی را برای این کار برگزینیم، زندگی روزمره، زندگی حرفهای و استرس حاصل از مشکلات روزمره برایمان آسانتر خواهند شد.
چه زمانی را برای مراقبت از خود اختصاص دهیم؟
گاهی آنقدر سرمان با مسائل شغلی یا خانوادگی شلوغ میشود که فرصتی برای مراقبت از خود پیدا نمیکنیم. تحقیقات نشان میدهند که تمرین تنفس شکلی از خودیاری است که در هر شرایط و هر زمان از روز انجام آن امکانپذیر است و وقت زیادی نمیگیرد. پس از انجام تمرینهای تنفس، احساس بهتری خواهیم داشت و میتوانیم به خوبی از پس موقعیتهای دشوار و استرسزا برآییم.
نکته مهم دیگر درباره مراقبت از خود این است که مانند سایر جنبههای زندگی نیاز به تعادل و مدیریت دارد. اگر از زمان خود بیش از حد برای فعالیتهای خودیاری استفاده کنید، انرژی لازم برای به انجام رساندن سایر وظایف خود در ابعاد مختلف زندگی را نخواهید داشت. در واقع میتوانید زمان خود را در طول روز یا هفته، به جای تقسیم به دو بخش تفریح و کار، به سه بخش تفریح، کار و مراقبت از خود تقسیم کنید. مراقبت از خود برای بعضی از افراد ممکن است با بخش «تفریح» در زندگیشان همپوشانی داشته باشد. اما اگر از آن دسته افراد هستید که با مدیتیشن، ماساژ و فعالیتهای این چنینی به آرامش بیشتری میرسید، تفریح، هیجان و بازی بیش از حد ممکن است برایتان فشار داشته باشد و از فرم مراقبت از خود خارج شود. حفظ تعادل میان کار، تفریح، بازی، هیجان و فعالیتهای آرامشبخش مانند مراقبه به سلامت روان و چرخش انرژی و تعادل کمک بسیاری میکند.
به خاطر داشته باشید که مبحث مراقبت از خود به هیچ عنوان سیاه و سفید نیست و میتواند فعالیتهای متفاوتی را در برگیرد. هر کاری که به شما در مقابله با استرس کمک میکند و موجب شادی و آرامش شما میشود، فعالیتی در راستای مراقبت از خود محسوب میگردد. این مراقبت از خود در هر زمان از روز میتواند انجام پذیرد. به طور مثال اگر شغل پراسترسی دارید، میتوانید با برنامهریزی زمانهای خاص و کوتاهی از ساعت کاری خود را نیز با کارهایی از جمله تمرین تنفس، یک پیادهروی چند دقیقهای، نرمشهای ساده یا صحبت کردن با یک دوست به مراقبت از خود اختصاص دهید تا انرژی بیشتر و طبیعتا کارایی بهتری نیز داشته باشید.
هنگامی که از بدن و ذهن خود مراقبت میکنید به مغزتان این فرصت را میدهید تا حتی برای چند دقیقه به استراحت بپردازد و نیروی تازهای بگیرد.
و در پایان…
اگر تا به حال در راستای مراقبت از خود فعالیتی انجام ندادهاید، میتوانید همین حالا شروع کنید. لیستی از کارهایی تهیه کنید که فکر میکنید برایتان آرامشبخش و مفرح خواهند بود. آنها را امتحان کنید تا دریابید چه کارهایی میتواند به شما در مراقبت از جسم و روحتان کمک کند. در نهایت به این نکته نیز توجه داشته باشید که اگر تحت فشار بسیار زیادی هستید و سطح استرس، اضطراب یا افسردگی در شما به حدی بالاست که در روند روزمرهتان اختلال ایجاد میکند و قادر نیستید با فعالیتهای معمولی حالتان را بهبود بخشید، بهتر است که از یک روانشناس متخصص جهت بهبود بخشیدن به شرایط کلی زندگی خود کمک بگیرید.
چگونه رواندرمانگر مناسب را پیدا کنیم؟
مترجم: نغمه صیامی